historyczny
i Sakramentalny Wymiar
Oblicza
Miłosierdzia Bożego
Wstęp
„Jezus Chrystus jest obliczem miłosierdzia Ojca”
(Papież Franciszek, Bulla Misericordiae vultus, nr 1)[1].
Przeżywany
Nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia
jest stosowną chwilą, aby nasz wzrok - jak pisze papież Franciszek w bulli Misericordiae vultus - i serce skierować na oblicze miłosierdzia Bożego[2].
Potrzebujemy nieustannie kontemplować oblicze Miłosierdzia Bożego, będące
warunkiem zbawienia i podstawowym prawem mieszkającym w sercu każdego człowieka[3].
Mając
na uwadze słowa zawarte w bulli Franciszka, że Bóg spoglądał na człowieka nie
tylko w historii, ale spoglądał będzie w wieczności[4],
rozważmy wpatrując się w miłosierne oblicze Jezusa dwa wątki: historyczny
wymiar oblicza Bożego Miłosierdzia (1) i sakramentalny wymiar oblicza Bożego
Miłosierdzia (2)[5].
Na
początku refleksji warto wyjaśnić, iż potocznie przez „miłosierdzie” rozumie
się postawę polegającą na okazywaniu współczucia i wyrozumiałości. Natomiast w
Biblii pojęcie to jest znacznie szersze. Najczęściej Pismo święte używa dwóch
pojęć: rachamim i chesed. I tak rachamim oznacza serdeczną litość, a chesed miłość miłosierną objawiającą się w szczodrej dobroci[6].
Zatem
przejdźmy do rozważenia historycznego i sakramentalnego wymiaru oblicza Bożego
Miłosierdzia.
I. Historyczny
wymiar
Oblicza
bożego miłosierdzia
1.Miłosierny Jezus w Nowym Testamencie
Miłosierdzie Boże objawiło się w dziele
historycznego Jezusa, czyli w Jego ziemskim życiu. Bóg niejako odsłonił się w
osobie Jezusa Chrystusa: „Tak Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego
dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne” (J3,16).
Można zauważyć, iż życie ziemskie Jezusa to dzieje miłosierdzia[7].
Ponad 2000 tysiące lat temu okazywał miłosierdzie ludziom, których bezpośrednio
spotykał. Spróbujmy w wielkim skrócie przypatrzeć się miłosiernej działalności
Jezusa.
a) Miłosierdzie Jezusa to Jego nieustanna „droga” do
człowieka
Wszystkie Ewangelie ukazują Jezusa w drodze (por. Mk8,27;
9,33-34; 10,32.52) do człowieka, który, nie mając własnego domu, przechodzi z
jednego miejsca na drugie. To On ofiaruje ludziom czas, siły i wsparcie. Zdarza
się, że nie ma czasu na posiłek, ani miejsca, gdzie mógłby położyć głowę (por.Mt3,20).
Jego życie to jeden wielki „bieg” w stronę szczególnie zagubionych i
grzeszników. Z tej racji słowa i czyny Jezusa objawiają miłosierdzie Boga Ojca,
którego jest „Odblaskiem i odbiciem Jego miłosiernej Istoty” (por. Hbr1,3)[8].
b) Miłosierdzie Jezusa to ofiarowanie dla człowieka
swojej obecności i aktywności
Jezus ofiaruje grzesznikom
swą miłosierną obecność i aktywność. Jest z rybakami, których powołał na
apostołów (zob. Mk1,17), jest w synagodze, gdzie nauczał (zob. Mk2,21), jest w
domu Piotra, gdzie uzdrowił jego teściową (zob. Mk 1,29) i w innych miejscach, gdzie
uleczył wielu dotkniętych chorobami (Mk1,32-34).
Nie tylko spotyka się ze wspólnotami ludzkimi, ale ofiaruje swój czas i
obecność pojedynczym osobom. Na przykład, Nikodemowi poświęca czas nocą (zob. J
3,1-15), z Samarytanką rozmawia w południe przy studni jakubowej (J4, 1-42)
itp. Jezus pragnie każdemu, kto do Niego przychodzi, ofiarować swą litość i
miłosierną miłość[9].
c) Miłosierdzie Jezusa to komunikacja
wzrokowo-słuchowa i dotykowa z ludźmi
Jezus, „Słowo, które stało się Ciałem” (J1,14), nie
ogranicza się tylko do swojej obecności i aktywności, ale nawiązuje ze spotykanymi ludźmi relację. Ludzie doświadczają
Jego obecności, między innymi przez wzrok, słuch i dotyk. O tym pisze św. Jan:
„To wam oznajmiamy, co było od początku, cośmy usłyszeli o Słowie życia, co ujrzeliśmy
własnymi oczami, na co patrzyliśmy i
czego dotykały nasze ręce - bo życie
objawiło się” (1J1,1). Jezus jest świadom, że ludzie, do których się zwraca, są
błogosławieni, czyli miłosierni, bowiem błogosławieństwo jest miłosierdziem. Im
mówi: „Szczęśliwe oczy wasze, że widzą, i uszy wasze, że słyszą. Bo zaprawdę,
powiadam wam: Wielu proroków i sprawiedliwych pragnęło ujrzeć to, na co wy
patrzycie, a nie ujrzeli, i usłyszeć to, co wy słyszycie, a nie usłyszeli” (Mt13,16-17;
por.Łk10,23-24).
Na przykład, sprawiedliwy Symeon, trzymając na
rękach Dziecię Jezus prosi Boga, aby mógł odejść w pokoju. Uzasadnia to
słowami: „ponieważ moje oczy widziały Twoje zbawienie” (Łk2,30). Oprócz wzroku
i słuchu posługuje się Jezus dotykiem, świadcząc swoje miłosierdzie szczególnie
przy cudach, gdy „kładzie rękę na chorych” (por. Mt9,18; Mk5,23; Łk6,19; Dz28,8).
Na przykład, trędowatego uzdrawia przez dotyk, „wyciągnął rękę, dotknął go i
rzekł: ‹‹Chcę, bądź oczyszczony››” (Mt8,3; por. Łk5,13). Gest ten świadczy o
wielkiej wrażliwości na ludzkie cierpienie, tak cielesne jaki i duchowe, i jest
wyrazem miłosiernej miłości do człowieka[10].
d) Miłosierdzie Jezusa to Jego słowa kierowane do
ludzi
Jezus
ofiaruje ludziom swoje słowo, mocą którego gromadzi wokół siebie i jednoczy ze
sobą apostołów. Warto przywołać powołanie pierwszych uczniów: „I rzekł do nich:
‹‹Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi›› (Mt4,19). „Oni natychmiast
zostawili sieci i poszli za Nim” (Mt4,20). Dla przykładu Piotr wyznaje
Jezusowi: „Na Twoje słowo zarzucę sieć” (Łk5,5). A zatem słowa Jezusa
ofiarowane ludziom zawiązują komunię pomiędzy Bogiem a człowiekiem i niosą
miłosierdzie Boże.
e) Miłosierdzie Jezusa to przybliżanie Królestwa
Bożego
W czasie ziemskiej
działalności Jezus ofiaruje ludziom Królestwo Boga. Każdy, kto chce ten dar
przyjąć musi w duchu wiary się otworzyć na wybawienie z grzechów. Dla pewnej
ilustracji, oto nawrócony łotr prosił: „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz
do swego królestwa” (Łk23,42). Natychmiast usłyszał słowa Jezusa: „Zaprawdę,
powiadam ci: dziś ze Mną będziesz w raju” (Łk23,43). Przynosząc Królestwo
miłosierdzia Boga, ukrzyżowany Król obdarza grzeszników wolnością od ciążących
na nich win i życiem wiecznym[11].
2.Męka Jezusa to najważniejszy i największy akt miłosierdzia
Jezus ofiaruje ludziom nie tylko swą fizyczną
obecność, słowo i Królestwo Boże, ale inspirowany litością i miłosierną
miłością do ludzi obdarowuje ich ofiarną śmiercią, którą przyjmuje w imię
miłosiernego Ojca. Śmierć Jezusa na krzyżu jest centralnym wydarzeniem i
największym aktem w dziejach miłosierdzia Bożego[12].
Śmierć Chrystusa charakteryzują trzy cechy:
-po pierwsze - Jezus oddaje siebie
ludziom w duchu miłosiernej miłości aż do końca,
-po drugie - śmierć Jezusa jest
nacechowana miłosierną miłością szczególnie względem grzeszników, wręcz Jego
prześladowców. Św. Paweł napisał: „Obecne życie moje jest życiem wiary w Syna
Bożego, który umiłował mnie i samego siebie wydał za mnie” (Ga 2,20; „ Ja
jestem Jezus, którego Ty prześladujesz” - D 9,5),
-po trzecie - śmierć Jezusa jest aktem
posłuszeństwa- zaufania Ojcu. Jezus pełni wolę Ojca, o której ewangeliści mówią
używając następujących sformułowań: „trzeba, aby…”, „jak zostało napisane”
(por. Mt26,24; Mk14,21) itp[13].
Jezus historii widział swą śmierć jako konsekwencję osobistej
działalności naznaczonej litością i miłosierną miłością okazywaną grzesznikom i
prześladowcom. Jezus zaakceptował swą mękę, nadając jej rangę najważniejszego
wydarzenia w dziejach miłosierdzia Bożego. O niej mówił swoim uczniom: „To
czyńcie na moją pamiątkę”, widząc w niej źródło miłosierdzia dla całego świata.
Z pewnością pragnął, aby Jego śmierć - „historyczna” - była uobecniana
„dzisiaj” w sposób sakramentalny w liturgii Kościoła poprzez Mszę świętą[14].
II.
Sakramentalny wymiar
Oblicza
Miłosierdzia Bożego
1.Śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa aktem miłosierdzia uobecnianym „dzisiaj”
Śmierć, zmartwychwstanie i wniebowstąpienie
Chrystusa nie kończą definitywnie Jego historii. Wydarzenia te są nieustannie
uobecniane „dzisiaj”. Dlatego w Kolekcie z
Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi
Chrystusa, Kościół modli się:
„Boże, Ty w
Najświętszym Sakramencie zostawiłeś nam pamiątkę swej męki, daj nam taką czcią
otaczać święte tajemnice Ciała i Krwi Twojej […]”[15].
Z kolei w II Modlitwie Eucharystycznej Kościół
prosi:
„Wspominając
śmierć i zmartwychwstanie Twojego Syna, ofiarujemy Tobie, Boże, Chleb życia i
Kielich zbawienia […]”[16].
Ustanowiony sakrament Eucharystii jest nową formą
obecności Jezusa w świecie, który ciągle potrzebuje zlitowania i miłosiernej
miłości.
2.Eucharystia inspirowana miłosierną miłością
Analiza słów ustanowienia Eucharystii pozwoli lepiej
obudzić świadomość nowej formy miłosiernej obecności Jezusa.
a) „Ciało Chrystusa za was wydane” - aktem
miłosierdzia
W formule ustanowienia Eucharystii „ciało” oznacza
osobę Jezusa, który oddaje siebie ludziom, tak w Ofierze na Krzyżu, jak i w
Eucharystii. To oddanie jest inspirowane miłością miłosierną do ludzi niosącą
im największy dar zbawczy-życie Pana.
b) „Krew Chrystusa” wylana „za wielu” - aktem
miłosierdzia
W narracji z Wieczernika „krew” oznacza życie
Jezusa, które On składa za ludzi, grzeszników na krzyżu w duchu heroicznej
miłości miłosiernej. To oddanie się ludziom jest motywowane synowską miłością
do Ojca i miłością miłosierną do człowieka - grzesznika[17].
Zakończenie
- przesłanie dla nas
1. Papież Franciszek pisze w bulli:
„Miłosierdzie
Boga nie jest jakąś abstrakcyjną ideą, ale jest konkretnym faktem wyrażającym
swą miłość ojcowską i matczyną […]”[18].
Jesteśmy wezwani do życia miłosierdziem, ponieważ
wcześniej zostało nam udzielone przez Jezusa[19].
Dlatego starajmy się jak On czynić konkretne miłosierdzie przez uczynki co do
ciała i duszy, do przemyślenia których wzywa w tym Roku papież Franciszek[20].
Wtedy będziemy najbardziej podobni do Jezusa, w którym wszystko mówi o
miłosierdziu[21].
Umiejmy wychodzić naprzeciw potrzebom ludzkim, szczególnie najbardziej
potrzebującym, ofiarując im swoją miłosierną obecność. Okazujmy ludzkie
miłosierdzie dobrym słowem i naszym ludzkim obliczem.
2. Papież Franciszek przypomina w bulli:
„Bóg zawsze
będzie w ludzkiej historii jako Ten, który jest obecny, bliski opatrznościowy,
święty i miłosierny”[22].
Bóg Miłosierdzia jest nam dzisiaj bliski w
Eucharystii, która jest uobecnieniem męki, śmierci i zmartwychwstania
Chrystusa. Poucza św. Paweł: „Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb
albo pijecie kielich, śmierć Pana głosicie, aż przyjdzie” (1 Kor 11,26). Niech sakrament Miłosierdzia
umacnia nas byśmy byli miłosierni: jedni wobec drugich[23].
3. Wyrazem tych dwóch
wymiarów miłosierdzia (objawionych przez Jezusa Chrystusa), o czym rozważamy,
są dwie modlitwy. Pierwsza odmawiana podczas Drogi Krzyżowej:
„Wielbimy Cię,
Panie Jezu Chryste żeś przez Krzyż i Mękę swoją świat odkupić raczył”.
Druga modlitwa stanowi istotny element kultu
Miłosierdzia Bożego:
„Ojcze
Przedwieczny, ofiaruję Ci Ciało i Krew Pana naszego Jezusa Chrystusa na
przebłaganie za grzechy nasze i całego świata”[24].
Zauważając głęboki związek między tymi modlitwami,
podobnie dostrzegamy go pomiędzy historycznym i sakramentalnym wymiarem
miłosierdzia. Pochodzi ono od „wieków” od Boga przez Jezusa, a dzisiaj jest
obecne w świecie w jego Ciele i Krwi. I tak będzie na wieki[25].
Nie tylko pamiętajmy o tych modlitwach, ale w czasie
obchodzonego Jubileuszu Miłosierdzia
zanośmy je jak najczęściej do Miłosiernej Miłości mając świadomość, iż:
„Jezus Chrystus jest obliczem miłosierdzia Ojca”
Bądźmy
i my odblaskiem oblicza miłosierdzia Jezusa. Niech tak będzie. Amen.
[1] Papież Franciszek, Bulla Misericordiae vultus, Wrocław 2015, nr 1.
[2] Tamże, nr 3.
[3] Por. tamże, nr 2.
[4] Papież Franciszek, Bulla Misericordiae
vultus…, nr 7.
[5] Homilię
w całości oparto o książkę H. Witczyka, Miłosierdzie Pana od wieków na wieki,
Kielce 2015. Szczególnie por. s.151-223.
[6] Por. tamże, s. 7-8,13.
[7] Por. tamże, s. 151.
[8] Por. tamże, s. 156-157.
[9] Por. tamże, s. 158, 161.
[10] Por. tamże, s.161-164.
[11] Por. także, s. 176.
[12] Por. tamże, s. 185, 192.
[13] Por. tamże, s. 193-198.
[14] Por. tamże, s. 200-201.
[15] Kolekta w: Formularz mszalny Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa. Zob. Mszalik z czytaniami na cały rok, oprac. J. Nowak; A. Piętka, Pallottinum -Poznań 2012, s. 247.
[16] Zob. Obrzędy Mszy świętej, Pallottinum-Poznań, 1993, s. 38.
[17] Por. H. Witczyk, Miłosierdzie Pana
od wieków na wieki…,s. 208-218.
[18] Papież Franciszek, Bulla Misericordiae vultus…, nr 6.
[19] Por. tamże, nr 9.
[20] Por. tamże, nr 15.
[21] Por. tamże, nr 8.
[22] Tamże, nr 6.
[23] Por. tamże, nr 9.
[24] Słowa zaczerpnięte z Koronki do Miłosierdzia Bożego.
[25] Por. H. Witczyk, Miłosierdzie Pana od wieków na wieki …, s. 152-153.