Modlitwa
różańcowa
Wstęp
Kiedyś na korytarzu w
uniwersytecie rzymskim toczyła się rozmowa pomiędzy profesorem a studentem.
W pewnym momencie młodzieniec sięgając po chusteczkę do kieszeni marynarki
spowodował, iż niechcąco wypadł mu na ziemię różaniec. Wypowiedział wtedy szokujące słowa: „Jaka ta moja matka głupia, ona różaniec mi
dała”. Wtedy profesor pokazał swój różaniec i powiedział do studenta: „Synu, ty
jesteś głupi, a twoja matka jest mądra, bo nauczyła cię modlitwy
różańcowej”.
Mądra ta matka, która swojemu dziecku daje do ręki różaniec. A cóż
powiedzieć o pięknej Białej Pani z Fatimy, która w złożonych rękach do modlitwy
trzyma różaniec. Ten różaniec podaje wybranym pastuszkom, prosząc o jego
codzienne odmawianie. Skoro Maryja prosi o tę modlitwę, proponuję tryptyk:
1. Refleksję
2. Przesłanie
3. Modlitwę.
1. Refleksja
W refleksji zastanowimy się nad syntezą modlitwy
warg z modlitwą serca, nad Biblią, będącą
źródłem kontemplacji różańcowej i nad relacją różańca do liturgii.
a) Synteza modlitwy warg z modlitwą serca
Jan
Paweł II w liście apostolskim Rosarium
Virginis Mariae[1] napisał,
iż „Różaniec to kontemplacja «Oblicza Chrystusa z Maryją»”[2].
Z kolei Paweł VI w adhortacji
apostolskiej Marialis cultus przypomniał, że różaniec jest modlitwą
kontemplacyjną:
Jeśli
jej [kontemplacji] brak, różaniec upodabnia się do ciała bez duszy i zachodzi niebezpieczeństwo,
że odmawianie stanie się bezmyślnym powtarzaniem formuł oraz że będzie w
sprzeczności z upomnieniem Chrystusa, który powiedział: «Na modlitwie nie bądźcie
gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielomówstwo będą
wysłuchani» (Mt 6,7)”[3].
W Dyrektorium
o pobożności ludowej i liturgii czytamy:
Różaniec
domaga się odmawiania w rytmie spokojnej modlitwy i jakby z zatopioną w
myślach powolnością, by przez to modlący się łatwiej oddał się kontemplacji
tajemnic życia Chrystusa[4].
Różaniec
nie jest tylko modlitwą ludzkich warg. To także i przede wszystkim kontemplacja
tajemnic naszego zbawienia dokonanego przez Chrystusa. To synteza Ewangelii
niosącej nam zbawienie. Z Maryją wspominamy wydarzenia, które ciągle są
aktualne i dotykają każdego z nas[5]. Mamy z
Matką Jezusa kontemplować (spoglądać w głąb) oblicze Chrystusa (czyli Jego
życie). Zatem należy połączyć w różańcu modlitwę warg (zewnętrzna - Zdrowaś
Maryjo), z modlitwą serca (wewnętrzna - rozważanie tajemnic różańcowych). Ta
synteza modlitwy zewnętrznej z modlitwą wewnętrzną należy do istoty
różańca.
Tak
rozumiana kontemplacja sprawia, iż wtedy z Maryją upodabniamy się do Chrystusa.
b) Biblia źródłem kontemplacji różańcowej
Różaniec jest cenną modlitwą Kościoła dzięki
zakorzenieniu w Biblii. Nie ma kontemplacji różańca bez Ewangelii. Bez
znajomości tajemnic życia Jezusa, różaniec staje się przysłowiowym „klepaniem
pacierzy”. Trzeba skończyć z bezmyślnym odmawianiem różańca na rzecz jego
kontemplacji[6].
Bez wymiaru kontemplacyjnego różaniec może się przemienić w przysłowiową
modlitwę warg bez zaangażowania serca. Za Pawłem VI trzeba powtórzyć: „Różaniec trzeba cenić, ale nie przeceniać. Trzeba cenić
różaniec kontemplowany, a nie „klepany”. Brak kontemplacji w różańcu to „ciało
bez duszy”- to trup[7].
Różaniec bez kontemplacji może być takim trupem. Przepiękna modlitwa może się
zdegenerować i stać się bezmyślnym powtarzaniem formuł[8]. Warto w tym miejscu przywołać Tomasza Mertona,
który mówił: „Bez kontemplacji
liturgia staje się pobożnym widowiskiem, a różaniec zwykłą paplaniną”. Dzięki
Biblii różaniec jest ciągle młody i świeży. Bowiem, kto posiada pogłębioną
znajomość Biblii, ten nigdy nie będzie „klepał” różańca[9].
c) Relacja różańca do liturgii
Rozważając tajemnice, poczynając
od dziewiczego poczęcia Słowa Bożego,
poprzez mękę, śmierć, zmartwychwstanie i owoce paschalne, jakim
był dzień Pięćdziesiątnicy, zauważa się
powiązanie różańca z liturgią[10].
Ponadto różaniec karmi się
Pismem Świętym i cały skierowany jest ku tajemnicy Chrystusa” (MC 48).
Tak samo w liturgii „Pismo
Święte ma doniosłe znaczenie [...]. Z niego bowiem pochodzą czytania [...], psalmy przeznaczone do śpiewu. Z
niego czerpią natchnienie i ducha prośby, modlitwy i pieśni liturgiczne. W nim też trzeba szukać sensu
czynności i znaków (KL 24; por. MC 51).
W liturgii „dokonuje się dzieło naszego Odkupienia” (KL
2), natomiast w różańcu, jak podkreśla Paweł VI, dzięki rozmyślaniu rozważa się
te same tajemnice, które powinny pobudzać wolę człowieka do czerpania z nich
norm życia (por. MC 55).
Nie można jednak różańca stawiać
na równi z liturgią, ani przeciwstawiać liturgii. Różaniec należy do
tzw. nabożeństw, które mają być zgodne z liturgią, a więc ma z niej wypływać i
do niej prowadzić (por. KL 13). Chociaż są wyznaczone poszczególne dni tygodnia
na różne tajemnice, to jednak chcąc zgodności w rozważaniu tajemnic różańcowych
z celebrowaną tajemnicą dnia w liturgii (por. KL 13) należałoby dostosować
poszczególną część koronki do danego obchodu. Dla przykładu można podać
przypadającą w piątek uroczystość Narodzenia Pańskiego i wtedy zamiast odmawiania
części bolesnej, można rozważać część radosną, w której występuje tajemnica
dnia. Ten przykład stanowi odpowiedź na zalecenie II Soboru Watykańskiego,
który stwierdza, że „uwzględniając okresy liturgiczne, należy te nabożeństwa tak
uporządkować, aby były zgodne ze świętą liturgią” (KL 13).
Trzeba podkreślić, iż różaniec, tak jak liturgia, ma wymiar anamnetyczny, a więc wydarzenia zbawcze,
które są uobecniane dziś. Różaniec kryje
w sobie także wymiar potrójnej normy liturgicznej: lex credendi - lex
orandi - lex vivendi. Oznacza to, że wiara przeżywana i rozważana na
modlitwie prowadzi i kształtuje konkretną postawę człowieka. Mówi o tym Kolekta
z formularza Mszy o Najświętszej Maryi
Panny Różańcowej :
Boże spraw, abyśmy rozważając
tajemnice w różańcu Najświętszej Mary Panny, według nich kształtowali swoje
życie[11].
2. Przesłanie
a) By modlitwa różańcowa była owocna i miła Matce Najświętszej, należy
ją kontemplować. Trzeba zatroszczyć się, aby modlitwę warg, łączyć z modlitwą
serca. Do tej kontemplacji potrzebna jest Biblia, aby tajemnice zbawcze zawarte
w różańcu ciągle pogłębiać. Chociaż różaniec nie jest liturgią, to ze względu
na jego wymiar anamnetyczny jest szkołą formującą naszą chrześcijańską
duchowość.
b) Zatem weźmy do ręki różaniec, ten
łańcuch łączący ziemię z niebem, człowieka z Bogiem, dzieje zbawienia z naszym
„tu i teraz”[12].
Dla przykładu, oto niewierzący prof. Giovanni Bovio ujrzał w domu matkę
odmawiającą różaniec. Rzekł wówczas do niej:
„Mamo, co ty robisz z tą zabawką w ręku? Wyrzuć to!”. Matka spełniła
żądanie syna, położyła różaniec na stole i rzekła: „Patrz Janie, spełniłam
twoją wolę, odkładam różaniec, ale co mi dasz w zamian za niego?”. Słowa te
głęboko wzruszyły syna, ucałował ręce matki i podał jej różaniec. Wkrótce nawrócił
się do Boga.
Zatem nie roztajmy się z różańcem jak matka owego profesora, jak święty o.
Pio, który zapytany, ile różańców odmówił w ciągu jednego dnia, odpowiedział,
albo dziewięćdziesiąt osiem, albo dziewięćdziesiąt dziewięć. Warto przypomnieć,
iż papież Jan Paweł II, codziennie odmawiał wszystkie cząstki różańca.
3. Modlitwa
Boże, spraw abyśmy rozważając
tajemnice w różańcu Najświętszej Maryi Panny, według nich kształtowali swoje
życie i osiągnęli to, co one obiecują[13].
[1]Jan Paweł II, List apostolski o różańcu, Rosarium Virginis Mariae (odtąd skrót RVM), 2002.
Zob.http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/rosarium_virginis_16102002.html (z dnia 3 lutego 2015 roku).
[2] Tamże, nr 3.
[3] Por. J. Kudasiewicz, Różaniec Dziewicy Maryi , Kielce 2007 , s. 20.
[4] Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów,
Dyrektorium o pobożności ludowej i
liturgii. Zasady i wskazania,
Poznań 2003, nr 197.
[5] Por. S. Budzik, Wstęp, w: M.S. Wróbel, Biblijne tajemnice różańca, Lublin 2013, s. 5.
[6] Por. Kudasiewicz, Różaniec Dziewicy Maryi, s. 26.
[7] Paweł VI, Adhortacja Apostolska Marialis cultus (odtąd skrót MC), Rzym 2 II 1974, nr 47.
[8] Por. tamże.
[9] Por. J. Kudasiewicz, Różaniec Dziewicy Maryi, s. 26.
[10]
Por. Konstytucja o liturgii świętej (odtąd skrót KL),w: II Sobór Watykański,
Poznań 1986, nr 102-103.
[11] Zob. Formularz o Najświętszej Maryi Panny Różańcowej, w: Mszalik z czytaniami na cały rok, oprac. J. Nowak; A. Piętka, Poznań 2012, s. 527.
[12] Por. S. Budzik, Wstęp, w: M. S. Wróbel, Biblijne tajemnice różańca, s. 6.
[13] Zob. Formularz o Najświętszej Maryi Panny Różańcowej, s. 527.